تاريخ تولد، محل تولد، هنگام تولد:
ايشان در روز هشتم ربيع الثّانى سال 232 هجرى قمرى در مدينه چشم به جهان گشود.
پدر: امام هادي (ع)
مادر: سوسن يا سليل (زنى لايق و صاحب فضيلت و در پرورش فرزند نهايت مراقبت را داشت ، تا حجت حق را آن چنان كه شايسته است پرورش دهد . اين زن پرهيزگار در سفرى كه امام عسكرى (ع) به سامرا كرد همراه امام بود و در سامرا از دنيا رحلت كرد) .
برادر: جعفر كذاب
خواهر:-
همسر:نرجس خاتون
فرزندان:حضرت مهدي(ع)
شهرت ، كنيه و لقب:
كنيه: ابامحمد
لقب:عسكري، ابن الرّضا،زكي
مشخصات فردي:
ايشان صورتى گندمگون و بدنى در حد اعتدال داشت . ابروهاى سياه‌كمانى ، چشمانى درشت و پيشانى گشاده داشت . دندانها درشت و بسيار سفيد بود . خالى بر گونه راست داشت .
دوران زندگي:
امام حسن عسكرى (ع) بيانى شيرين و جذاب و شخصيتى الهى باشكوه و وقار و مفسرى بى‌نظير براى قرآن مجيد بود . راه مستقيم عترت و شيوه صحيح تفسير قرآن را به مردم و به ويژه براى اصحاب بزرگوارش - در ايام عمر كوتاه خود - روشن كرد . به طور كلى دوران عمر 29 ساله امام حسن عسكرى (ع) به سه دوره تقسيم‌مى‌گردد : دوره اول 13 سال است كه زندگى آن حضرت در مدينه گذشت . دوره دوم 10 سال در سامرا قبل از امامت . دوره سوم نزديك 6 سال امامت آن حضرت مى‌باشد .
امامت:
دوره امامت ايشان با قدرت ظ‌اهرى بنى عباس رو در روى بود . خلفايى كه به تقليد هارون در نشان دادن نيروى خود بلندپروازيهايى داشتند . در دوران زنداني بودن حضرت، زندانبان ايشان صالح بن وصيف دو غلام ستمكار را بر امام گماشته بود ، تا بتواند آن حضرت را به وسيله آن دو غلام آزار بيشترى دهد ، اما آن دو غلام كه خود از نزديك ناظ‌ر حال و حركات امام بودند تحت تأثير آن امام بزرگوار قرار گرفته به صلاح و خوش رفتارى گراييده بودند . وقتى از اين غلامان جوياى حال امام شدند ، مى‌گفتند اين زندانى روزها روزه‌دار است و شبها تا بامداد به عبادت و راز و نياز با معبود خود سرگرم است و با كسى سخن نمى‌گويد . عبيدالله خاقان وزير معتمد عباسى با همه غرورى كه داشت وقتى با حضرت عسكرى ملاقات مى‌كرد به احترام آن حضرت برمى‌خاست ، و آن حضرت را بر مسند خود مى‌نشانيد . پيوسته مى‌گفت : در سامره كسى را مانند آن حضرت نديده‌ام ، وى زاهدترين و داناترين مردم روزگار است .
زندان:
دستگاه خلافت عباسى براى حفظ آرامش خلافت خود بيشتر اوقات ، آن حضرت را زندانى و ممنوع از معاشرت داشت . از جمله مسائل روزگار امام حسن عسكرى (ع) يكى نيز اين بود كه از طرف خلافت وقت ، اموال و اوقات شيعه ، به دست كسانى سپرده مى‌شد كه دشمن آل محمد (ص) و جريانهاى شيعى بودند ، تا بدين گونه بنيه مالى نهضت تقويت نشود . با اين حال فشارها و محدوديت‌ها براي حسن عسكري به اين جهت كه در آن دوران شيعه به صورت يك قدرت عظيم در عراق درآمده بود (و اين باعث مي‌شد حاكمين احساس خطر كنند) بيش از ديگران بود. همچنين دودمان عباسي، طبق روايات فراوان و متواتر مي‌دانستند، مهدي كه از بين برنده حكومت‌هاي باطل و برپاكننده حق است، فرزند حسن عسكري خواهد بود. اين موضوع باعث شده بود تا حكومت عباسي به شدت وي را تحت كنترل قرار دهد. به طوريكه حسن را مجبور كرده بوند، هر دوشنبه و پنجشنبه در دربار حاضر شود. همچنين معتز به اين مقدار هم كفايت نكرده و او را زنداني كرد (حتي نقشه قتل حسن عسكري را كشيده بود كه مرگ زود هنگام اين مهلت را به او نداد..)
جنبش علمى:
در زمان امام يازدهم تعليمات عاليه قرآنى و نشر احكام الهى و مناظ‌رات كلامى،جنبش علمى خاصى را تجديد كرد ، و فرهنگ شيعى كه تا آن زمان شناخته شده بود در رشته‌هاى ديگر نيز مانند فلسفه و كلام باعث ظ‌هور مردان بزرگى چون يعقوب بن اسحاق كندى ، كه خود معاصر امام حسن عسكرى بود و تحت تعليمات آن امام ، گرديد . در قدرت علمى امام (ع) كه از سرچشمه زلال ولايت و اهل بيت عصمت مايه گرفته بود نكته‌ها گفته‌اند .
شاگردان:
از جمله : همين يعقوب بن اسحاق كندى فيلسوف بزرگ عرب كه دانشمند معروف ايرانى ابونصر فارابى شاگرد مكتب وى بوده است ، در مناظ‌ره با آن حضرت درمانده گشت و كتابى را كه بر رد قرآن نوشته بود سوزانيد و بعدها از دوستداران و در صف پيروان آن حضرت درآمد .
عسكريين:
خلفاي عباسي همواره امامان شيعه را تحت فشار و محدوديت قرار مي‌دادند و اين فشارها در دوران محمد بن علي، علي بن محمد و حسن عسكري در سامرا به اوج رسيد به طوري كه اين ۳ نفر عمر كوتاهي داشتند. تعقيب و مراقبت از علي بن محمد و حسن عسكري به قدري بود كه آنان را در ميان لشكريان جاي داده بودند و به همين دليل اين دو را «عسكريين» لقب داده‌اند. با وجود همه فشارهاي موجود امام فعاليت‌هاي سياسي،اجتماعي،علمي در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افكار ضد اسلامي انجام مي‌داد:
تلاش‌هاي علمي:
حسن عسكري در شرايط اختناق و تحت كنترل شديد حكومت وقت قرار داشت. اما با اين حال به صورت محدود، همانند پدرانش به تربيت شاگردان و گسترش علوم پرداخت.
ايجاد شبكه ارتباطي با شيعيان:
در زمان وي، شيعيان در مناطق مختلف گسترش يافته بودند. اين گسترش و پراكندگي باعث شد تا حضرت شبكه ارتباطي وكالت و نصب را در مناطق مختلف راه‌اندازي كند.
فعاليت‌هاي سري سياسي:
به خاطر محدوديت‌ها ايشان مجبور به رهبري يك سلسله فعاليت‌هاي مخفي براي راهبرد اهداف خود شده بود.
حمايت‌هاي مالي از شيعيان:
يكي ديگر از موضع‌گيري‌هاي او حمايت مالي از شيعيان، بويژه از ياران خاص، بود. چرا كه شيعيان تحت فشار دستگاه حكومت بودند.
آماده سازي شيعيان براي دوران غيبت:
از آنجا كه غايب شدن امام و رهبر هر جمعيتي يك حادثه نامأنوس است و باور و تحمل آن براي مردم دشوار است، پيامبر و امامان پيشين به تدريج مردم را براي اين موضوع آماده مي‌كردند؛ به‌ويژه امام هادي و امام حسن عسكري كه به زمان غيبت نزديك مي‌شدند. امام حسن عسكري بر تولد مهدي تاكيد مي‌كرد و فضاي ارتباطي او با شيعيان حالتي شبيه به غيبت صغري را داشت. فعاليت ديگر وي تقويت و توجيه سياسي رجال و عناصر مهم شيعه و استفاده گسترده از آگاهي غيبي براي از بين بردن شك‌ها و ترديدها بود.